Planeta Plastyki: Leonardo da Vinci - genialny umysł

Witajcie serdecznie.
Tak bardzo spodobały Wam się lekcje o Vincencie van Goghu, że postanowiłyśmy pójść za ciosem i przygotować cykl lekcji o Leonardo da Vincim, artyście obok którego nie można przejść obojętnie. Uważamy, że jego osoba zasługuje zarówno na nasze jak i Wasze uznanie.
Zarówno Vincenty van Gogh jak i Leonardo da Vinci byli artystami, którzy nie znaleźli zrozumienia wśród artystów żyjących w ich epoce. Obydwaj musieli zmierzyć się z krytyką, której do końca nie potrafili podołać.

Odkrywanie biografii Leonarda da Vinci jest wielką przygodą, którą jako wyzwanie podejmują nie tylko współcześni historycy sztuki, ale również muzycy, artyści, konstruktorzy, inżynierowie a nawet lekarze! Nie mogą się nadziwić, jak wiele odkryć naukowych, wynalazków i dzieł inspiruje ich do dzisiaj i jakże często przemyślenia oraz badania Leonarda są zgodne z myślą naukową XXI wieku. Dlatego i my postanowiłyśmy przedstawić Wam tą znakomitą osobę, co dla nas też było nie lada wyzwaniem.

Leonardo da Vinci, portret

Gdy czytamy historię życia Leonarda da Vinci wydaje nam się, że odkrywamy nie jedną, lecz wiele biografii. Leonardo bowiem to nie tylko malarz, ale również wybitny architekt,

świetny znawca ludzkiej anatomii, wielbiciel muzyki... to doprawdy

człowiek uniwersalny, wszechstronnie utalentowany...

Leonardo urodził się 15 kwietnia 1452 roku w małej wiosce toskańskiej Vinci.

Tak, da Vinci nie jest nazwiskiem we współczesnym rozumieniu, ale oznacza jedynie tyle,

że Leonardo pochodzi z miasta Vinci. Był nieślubnym synem miejscowego notariusza

Piera Antonia da Vinci i niejakiej Catariny, o której niewiele dziś wiemy.

Gdy skończył 3 lata ojciec zabrał go od matki.

Trudna do zaspokojenia ciekawość małego Leonarda sprawiła, że jego ojciec

szybko zaczął zdawać sobie sprawę z wyjątkowych zdolności syna.

Chłopca pasjonowało dosłownie wszystko, od muzyki po chemię.

Jako młody chłopiec lubił też płatać figle - stworzył niezwykły mechanizm powodujący,

iż nagle, w środku nocy, łóżko podrzucało w górę śpiącą w nim osobę ;)

Mieszał również bezzapachowe substancje otrzymując w ten sposób miksturę o woni

tak odrażającej, że domownicy w popłochu uciekali do ogrodu ;)

Młody Leonardo potrafił godzinami rysować. Ojciec bardzo szybko dostrzegł jego genialne zdolności i pokazał kilka prac syna jednemu ze swych znajomych,

wybitnemu malarzowi i rzeźbiarzowi florenckiemu - Andrei Verrocchio (1435-1488).

Artysta nie chciał uwierzyć, że rysunki wyszły spod ręki małego chłopca.

W 1469 r. Leonardo rozpoczął naukę w pracowni Verrocchia i szybko

stał się jego ulubionym uczniem. Tam tez zdobył podstawową wiedzę

z rzeźbiarstwa i architektury oraz stał się malarzem.

Około 1476r. Verrocchio pracując nad obrazem "Chrzest Chrystusa" poprosił Leonarda

o dokończenie płótna. Leonardo domalował widoczną w tle roślinność

i znajdującego się po lewej stronie anioła. Verrocchio był tak zaskoczony zdolnościami Leonarda, że w konsekwencji porzucił malarstwo i zaczął zajmować się rzeźbiarstwem.

"Chrzest Chrystusa"

W 1482 roku Leonardo da Vinci osiadł na 18 lat w Mediolanie. Został tam nadwornym malarzem i inżynierem Księcia Lodovica Sforzy.
Leonardo przedstawił się Księciu jako doskonały wynalazca machin wojennych, budowniczy mostów i urządzeń fortyfikacyjnych. W memoriale, w którym przedstawił księciu swe umiejętności, napisał, że potrafi konstruować najstraszliwsze machiny niszczące, burzące,
i że zna sposoby budowy mostów bardzo lekkich i mocnych, łatwo przenośnych oraz innych mocniejszych, które opierają się ogniowi i atakowi oraz także budować kryte wozy bezpieczne i nie do zdobycia.

Na dworze Księcia był przede wszystkim rzeźbiarzem. Książę zlecił mu wykonanie posągu konnego ojca - Francesco Sforzy. Odlanie w brązie rzeźby, mającej mierzyć 7,20 m

okazało się zbyt trudne technicznie i projekt nie został zrealizowany.

Oczywiście tak wszechstronny człowiek jak Leonardo nie zajmował się samą tylko rzeźbą.

Artysta pracował również nad dekoracjami teatralnymi, organizował ceremonie

ślubne w rodzinie Sforzów, wspaniałe przyjęcia na dworze księcia oraz projektował stroje na bale. Grał również świetnie na lirze, którą sam skonstruował.

Leonardo da Vinci, Portret muzyka, około 1490 r.

W 1490 powstał portret "Dama z gronostajem", zwana również w literaturze polskiej "Damą z łasiczką". Ten jeden z piękniejszych renesansowych portretów został przywieziony do Polski około 1800 r. przez Księcia Adama Jerzego Czartoryskiego i wzbogacił wówczas kolekcję w Puławach. Dzisiaj znajduje się on w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie.

Leonardo wyraził z mistrzostwem całe bogactwo wewnętrzne portretowanej postaci. Łasiczka była symbolem czystości i dziewictwa. Na delikatnych ustach pięknej kobiety pojawił się - znany z innych też portretów - ledwie zauważalny , tajemniczy uśmiech.

Leonardo da Vinci, Dama z gronostajem, około 1490 r.

W 1487 r. Leonardo uczestniczył w przygotowaniach do budowy katedry mediolańskiej

i został głównym inżynierem prac związanych z wodociągami miejskimi.

W ciągu całego życia Leonardo nieustannie wykreślał plany architektoniczne różnych budowli. Niestety żaden z jego projektów nie został zrealizowany. A wszystkiemu winne były czasy, w których żył.

Leonardo da Vinci, projekt budowli, około 1487 r.

Leonardo w 1495 roku na zamówienie Księcia rozpoczął malowanie "Madonny w grocie" oraz "Ostatniej Wieczerzy".

"Ostatnia Wieczerza" podziwiana jest głównie ze względu na zachowane w niej proporcje oraz symetrię, wyrażoną głębią pomieszczenia, w której wraz z Jezusem ucztują apostołowie, jak również ze względu na naturalizm obrazu i bijącą z niego iluzję rzeczywistości.

Znana jest również anegdota mówiąca o tym, że Król Franciszek I tak bardzo zachwycił się malowidłem w kościele, że chciał go przewieźć do Francji wraz ze ścianą,

na której został namalowany ;)

Malując "Ostatnią Wieczerzę" Leonardo posłużył się (około 8,8 metrów szerokości
i 4,6 metrów wysokości), nietypową techniką, która okazała się nietrwała - mimo wielu renowacji malowidło jest nadal w złym stanie.

Leonardo da Vinci, Ostatnia wieczerza, około 1495 r.

W marcu 1500 roku Leonardo pojechał do Wenecji, gdzie pracował jako inżynier wojskowy

przy wschodnich granicach Republiki Weneckiej. Tam też sporządził dla weneckiego senatu raport w sprawie możliwości ufortyfikowania (otoczenie wałem) rzeki Isonzo.

Ten genialny znawca techniki posiadał wiedzę, która jest efektem jego własnej pracy,

bez szkół i profesorów. Powstał ogrom projektów wielu urządzeń. W rękopisach natrafić możemy na urządzenia, które niestety nigdy nie mogłyby działać. Zaskakują nas one jednak specyficznymi zasadami funkcjonowania, oryginalnością przeznaczenia, a nawet samym wyglądem.

Leonardo da Vinci, projekty, około 1500 r.

Rok 1502 Leonardo spędził jako architekt i główny inżynier na dworze księcia Cesare Borgii. Artysta towarzyszył księciu w czasie jego kampanii wojskowej w Romanii. Wykonał szereg różnorodnych prac jako architekt i inżynier wojskowy, sporządzał między innymi notatki

na temat fortyfikacji i portu, tworzył szkice zatoki i kanału w Porte Cesenatico

nad Adriatykiem. Leonardo odbył podróże prawie po całych Włoszech, które owocują ogromną liczbą map m.in.: mapy doliny Val di Chiana z lotu ptaka, czy też dróg i strumieni w okolicy Castiglione i Montecchio.

W 1503 roku Leonardo rozpoczął prace nad "Mona Lisą" zwaną też "Giocondą" - najsłynniejszym obrazem na świecie. Obraz został zamówiony

przez florenckiego kupca, bławatnika Francesca Gioconda (stąd tytuł La Gioconda).

Kupiec Giocondo z nieznanych powodów nie został właścicielem portretu, a malarz swoje

dzieło do końca życia woził ze sobą. Ten portret zapewnił Leonardowi trwałe miejsce

w historii, a sobie nieśmiertelność. Obraz nigdy nie był poddany renowacji. Mimo zanieczyszczeń i warstw ochronnych, wydaje się być tak doskonały, że trudno nie pomyśleć, iż za tym zagadkowym uśmiechem może skrywać się coś więcej, jakaś tajemnica.

Ale czemu Gioconda stała się tak sławna i rozpoznawalna ? Przecież jest mnóstwo portretów, doskonale wykonanych przedstawiających bardziej znane postaci, które jednak nie wywołują takiego zainteresowania. Dlaczego to właśnie obok mieszkającej do dzisiaj

w Luwrze "Mona Lisy" nie można przejść obojętnie ?

O tym postaramy się opowiedzieć na osobnej lekcji poświęconej tylko temu obrazowi.

Leonardo da Vinci, Mona Lisa, około 1503 r.

W październiku 1513 r. Leonardo przybył do Rzymu, gdzie coraz rzadziej zajmował się malarstwem. Przeprowadzał tam eksperymenty, do których z dystansem odnosili się współcześni ludzie. Da Vinci popadł również w konflikt z papieżem, któremu doniesiono o prowadzonych przez artystę sekcjach zwłok w szpitalu w Santo Spirito, przez co Vinci musiał kontynuować studia anatomii, badając zwierzęta zamiast ludzi.

Pobyt w Rzymie był to również czas, podczas którego Leonardo zajmował się zagadnieniami grawitacji i kwadratury koła oraz badaniem skamielin, a także zjawisk burzy, wiatru i potopu.

Jego pomysły niejednokrotnie wywoływały u odwiedzających go gości więcej przerażenia niż podziwu. By przerazić znajomych Leonardo trzymał w pudełku oswojoną szarańczę oraz jaszczurkę, której przyprawił skrzydła, rogi i brodę.

Współcześni postrzegali go jako nieprzystającego do ich epoki. Artysta przechodził osobisty kryzys w wyniku odkrycia, że są rzeczy, których nie jest w stanie dokonać, czy też pojąć. Dobijały go także przejawy ludzkiej zazdrości i zawiści, z którymi coraz częściej się spotykał. Zapełniał strony swoich notatek komentarzami o zawiści.
Potępiał kłamstwo, niewdzięczność, przemoc i pijaństwo, które ze względu
na swoją wrażliwość z trudem tolerował.

Latem 1515 r., kiedy w Rzymie panował ogromny upał, Leonardo podupadł na zdrowiu. Następnie Leonardo zamieszkał razem z Francescem Melzim (swoim uczniem) w posiadłości Clos Lucé (Cloux), w pobliżu królewskiej rezydencji w zamku Amboise, którą król oddał do dyspozycji artysty, obdarzywszy go wysokim wynagrodzeniem. Władca dał Leonardowi całkowitą swobodę i zapewnił wszelkie wygody. Otrzymał on do dyspozycji gosposię i kucharkę. Choć Leonardo nosił tytuł królewskiego inżyniera, malarza i architekta, nie był obarczony licznymi obowiązkami. Król chciał mieć tylko możność rozmowy z artystą o dowolnej porze dnia i nocy.

Pokój nad jadalnią służył artyście za pracownię. Leonardo tworzył już raczej okazyjnie projekty kostiumów bądź szkice architektoniczne, gdyż jego prawa ręka była sparaliżowana w wyniku przebytego udaru mózgu. Mógł jeszcze rysować lewą, malowanie natomiast zostawiał Melziemu. Ostatnim projektem architektonicznym był zamek w Romorantin.

Leonardo zmarł 2 maja 1519 r. w zamku Cloux

Doskonałym podsumowaniem dzisiejszej lekcji będzie film, do którego obejrzenia Was zachęcamy.